Το φαινόμενο του ανταγωνισμού σε παιχνίδια και άλλες δραστηριότητες σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Υποστήριξη της διδακτορικής διατριβής της Αγγελικής Τσιακάρα με τίτλο:

«Το φαινόμενο του ανταγωνισμού σε παιχνίδια και άλλες δραστηριότητες σε παιδιά προσχολικής ηλικίας»

Μέλη τριμελούς εξεταστικής επιτροπής:
Νικόλαος Διγγελίδης, Αναπληρωτης Καθηγητής (επιβλέπων)
Αθανάσιος Παπαιωάννου, Καθηγητής
Μάριος Γούδας, Καθηγητής

Περίληψη
Σκοπός της έρευνας ήταν να μελετήσει το φαινόμενο του ανταγωνισμού στην προσχολική ηλικία και να εξετάσει πώς ο ανταγωνισμός, σε ένα περιβάλλον μάθησης προσχολικής ηλικίας, επιδρά στον τρόπο που τα νήπια αξιολογούν την ικανότητά τους.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν, ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας εκδήλωσαν ανταγωνιστικές συμπεριφορές, που εκφράζουν διάθεση για διάκριση, στη διάρκεια του καθημερινού προγράμματος μέσα στην τάξη του νηπιαγωγείου με δύο τρόπους: λεκτικά (λέξεις και φράσεις) και κινητικά (κινήσεις και χειρονομίες).
Συγκεκριμένα εξέφρασαν λεκτικά συμπεριφορές ανταγωνισμού κάνοντας διάφορες συγκρίσεις, όπως:
i) συγκρίνοντας διάφορα αντικείμενα ως προς το μέγεθος αλλά και τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους,
ii) συγκρίνοντας τους εαυτούς τους με τους άλλους ως προς τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους αλλά και ως προς τις ικανότητες και δυνατότητές τους,
iii) συγκρίνοντας τις εργασίες τους, κατά τη διάρκεια αλλά και στο τέλος της κατασκευής,
iv) διαφωνώντας μεταξύ τους για διάφορα θέματα και
v) παίρνοντας το λόγο από άλλο παιδί.
Επίσης, εκδήλωσαν κινητικά ανταγωνιστικές συμπεριφορές, όπως:
i) αρπάζοντας αντικείμενα που είχαν στην κατοχή τους άλλα παιδιά,
ii) τραβώντας, σπρώχνοντας και κλωτσώντας άλλα παιδιά για να πάρουν τη θέση τους ή για να πάρουν αντικείμενα που έχουν στην κατοχή τους και iii) παίρνοντας τη θέση άλλου παιδιού.

Περισσότερες ανταγωνιστικές συμπεριφορές παρατηρήθηκε, ότι εκδηλώθηκαν από τα νήπια κατά τη διάρκεια των οργανωμένων δραστηριοτήτων και λιγότερες κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων, της συζήτησης και του φαγητού. Τα αγόρια εκδήλωσαν περισσότερες ανταγωνιστικές συμπεριφορές από τα κορίτσια.

Επίσης, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι ο ανταγωνισμός, στο περιβάλλον μάθησης, δεν επηρέασε τον τρόπο που τα παιδιά προσχολικής ηλικίας αξιολόγησαν την ικανότητά τους.    

Το γεγονός ότι τα παιδιά εκδήλωσαν περισσότερες ανταγωνιστικές συμπεριφορές κατά τη διάρκεια των οργανωμένων δραστηριοτήτων και λιγότερες κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων, της συζήτησης και του φαγητού, ίσως να οφείλεται στο ότι, κατά τη διάρκεια των οργανωμένων δραστηριοτήτων τα παιδιά συνήθως ασχολούνται με την ίδια δραστηριότητα και υπάρχει ένας κοινός και συγκεκριμένος στόχος για όλους που δίνεται από τον/την εκπαιδευτικό. Με αποτέλεσμα τα παιδιά να παρατηρούν την πρόοδο της δουλειάς των συμμαθητών τους και στη συνέχεια να συγκρίνουν την πρόοδο και τις εργασίες τους. Κάτι που δε συμβαίνει στη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων, καθώς τα παιδιά παίζουν σε διάφορες «γωνιές» και ασχολούνται με διαφορετικές δραστηριότητες, σε διαφορετικά σημεία μέσα στην τάξη και δεν υπάρχει κοινός στόχος για όλους. Με αποτέλεσμα τα παιδιά να μην ασχολούνται με τις εργασίες και το παιχνίδι των συμμαθητών τους και να μην συγκρίνονται με τους συμμαθητές τους.

Η μελέτη του ανταγωνισμού στην προσχολική ηλικία θεωρείται πολύ σημαντική, καθώς έρευνα που διεξήχθη σε μεγαλύτερα παιδιά (παιδιά Γυμνασίου) έδειξε, ότι ο ανταγωνισμός στο σχολικό περιβάλλον οδηγεί στη μείωση της παρακίνησης για μάθηση και στην αύξηση άγχους. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε πώς ο ανταγωνισμός εκδηλώνεται στην προσχολική ηλικία και πώς μπορεί να επηρεάσει την παρακίνηση των παιδιών για μάθηση.

Προκειμένου να μειωθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των παιδιών προσχολικής ηλικίας στο περιβάλλον μάθησης κατά τη διάρκεια των οργανωμένων δραστηριοτήτων προτείνεται, με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, οι εκπαιδευτικοί να οργανώνουν τη διδασκαλία με τρόπο όπου τα παιδιά να ασχολούνται με διαφορετικές εργασίες/ δραστηριότητες όπου η καθεμία θα έχει διαφορετικό στόχο και ενδεχομένως να υπάρχει εναλλαγή. Για παράδειγμα τα παιδιά μπορεί να ασχολούνται με το ίδιο θέμα αλλά να εργάζονται χωρισμένα σε μικρές ομάδες και η κάθε ομάδα να δουλεύει ένα διαφορετικό μέρος του ίδιου θέματος.